مدیر کارگروه سلامت، بهداشت و تغذیه: جناب آقای دکتر نصیر دهقان
روشنگری در مورد کارگروه سلامت، بهداشت و تغذیه
از دیر باز دستیابی به عمر مفید و طولانی، از رویاهای نسل بشر بوده است.
این امر منجر به استفاده از روش‌های گوناگون مداخله ای جهت کنترل بیماری‌ها و تامین و حفظ سلامت انسان شده است.
همان طور که می دانید، ارتقای سلامت جسمی و روانی مردم از طرق زیر میسر می گردد:
- پیشگیری
- آموزش بهداشت
- محافظت از سلامت
آموزش سلامت آن بخش از مراقبت‌های بهداشتی است که برتاثیر عوامل رفتاری بر سلامت تکیه نموده و با مردمی آغاز می‌شود که سالم بوده و علاقمند به توسعه معیارهای سلامت فردی و اجتماعی هستند و به آنها در گسترش شیوه زندگی موثر در حفظ و ارتقای سلامت کمک می‌کند.
در واقع، آموزش سلامت ترکیبی از تجارب یادگیری تسهیل کننده اتخاذ داوطلبانه رفتار سالم است که منجر به تامین، حفظ و ارتقای سلامت شده و ترکیبی از حمایت‌های آموزشی، ساختاری، اقتصادی و محیطی برای تعالی رفتار سالم است.
دستیابی به سلامتی افراد و جوامع آنان دارد و در حقیقت مستقل از یکدیگر نیستند.
آموزش سلامت هرچند وظیفه ای است برای تمام مراقبین سلامت اما خود علمی است که ریشه در مجموعه ای از علوم تربیتی، رفتاری، روان شناسی، مردم شناسی، جامعه شناسی، ارتباطات، اطلاعات پزشکی و بهداشتی داشته و متناسب با توسعه این علوم و گذر دوران توسعه می‌یابد.
چنان که بدون اتکای به شواهد و رعایت استانداردهای آموزش سلامت، نمی‌توان به تاثیر آن امیدی داشت.
این راستا عدم اطلاع از فعالیت‌ها و توانمندی سمن‌ها وخیریه‌های سلامت، فقدان برنامه‌های لازم برای توانمندی سمن‌ها، اندک بودن ارتباطات بین المللی نسبت به جمعیت با توجه به معیارهای جهانی نیز از دیگر چالش‌های این حوزه به شمار می‌روند.
توانمند سازی مردم در شناخت عوامل تاثیرگذار بر سلامت فردی و اجتماعی و تصمیم گیری صحیح در انتخاب رفتارهای بهداشتی و در نتیجه رعایت شیوه زندگی سالم می باشد. این اصول از طرق زیر مهیا می گردد:
- قادرسازی مردم برای کنترل روی سلامتی اشان و احساس مسئولیت برای سلامتی شان به عنوان جزء مهم از زندگی روزمره اشان هم به عنوان عمل خود به خودی و هم سازماندهی شده برای سلامت
- نیاز به همکاری بخشهای مختلف خارج از بخش بهداشت
- ترکیب روشها و رویکردهای گوناگون اما مکمل، شامل: ارتباطات، آموزش، قانون، امور مالی، تغییرات سازمانی، توسعه اجتماعی و فعالیتهای خودجوش محلی در مقابل مخاطرات سلامتی.
- تشویق مشارکت عمومی واقعی و موثر شامل بسط و توسعه مهارتهای حل مسئله و تصمیم سازی به صورت فردی و جمعی و درگیر کردن متخصصان سلامتی درآموزش و دفاع از سلامت، به خصوص آنهایی که در مراقبهای اولیه فعالیت دارند.
در این راستا می توانیم از طریق سمن سبز زندگی کنیم با رویکرد توسعه همگانی، اقدامات و فعالیتهای زیر می تواند در مقام عمل دست یابد:
١- ایجاد ارتباط علمی، فنی،تحقیقاتی، آموزشی و تبادل نظر بین محققان، متخصصان و سایر کارشناسانی که به نحوی با شاخه‌های گوناگون آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت سر و کار دارند.
٢- همکاری با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاهها و موسسات آموزشی و پژوهشی و ارائه پیشنهادهای لازم در مسائل مرتبط
٣- ارزیابی و بازنگری برنامه‌های آموزشی، پژوهشی و ارائه پیشنهادهای لازم در مسائل مقتضی
۴- ارائه خدمات آموزشی ، علمی، پژوهشی، فنی و مشاوره ای
۵- ترغیب و تشویق دانشمندان ، پژوهشگران و دانشجویان در پیشبرد فعالیتهای علمی،پژوهشی و آموزشی مرتبط با سمن
۶- تهیه و تدوین و انتشار نشریات علمی،آموزشی و برگزاری گرهمایی‌های بازآموزی، آموزشی و پژوهشی در سطوح داخلی و خارجی با رعایت قوانین و مقررات جاری کشور
٧- طراحی، اجرا و حمایت از برنامه‌های علمی، آموزشی و اجتماعی محیط‌های حامی سلامت در تمامی عرصه‌ها
٨- همکاری در ایجاد رشته‌های علمی مرتبط با آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت در مراکز اجرایی، علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی
٩- همکاری در ایجاد مراکز علمی و تحقیقاتی و انتشار نشریات مرتبط با سمن
زمانی که قصد داریم سلامت یک جامعه انسانی را ارتقا دهیم باید بدانیم خصوصیات آن جامعه چگونه است.
- ویژگی‌های سنی و جنسیتی
- وضع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
- وضع اشتغال در جامعه
- وضعیت جغرافیایی
- عادات و آداب و رسوم
- عقاید و خرافات در جامعه
- اولویتهای جامعه
- سطح سواد و اطلاعات پزشکی جامعه
- افراد با نفوذ در جامعه
نهایتا می بایست نیازهای آموزشی آن جامعه را استخراج کرد و در این راه از شواهد بهره برد.
این شواهد می تواند آمارها و شاخص‌ها، نتایج مشاهده مستقیم، نظریه کارشناسان و افراد خبره، خواسته‌های خود مردم در قالب اعلام نیازها و یا اعلام شکایتها، فاصله بین وضع موجود با آنچه که در بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌ها ذکر شده و غیره باشد.
در عمل می بینیم که با استفاده از شواهد نیازهای آموزشی فراوانی از نظر اطلاعات، باورها و نحوه عملکردهای بهداشتی جامعه به دست خواهد آمد.
حال که اولویتهای آموزشی ما مشخص شد باید تعیین کنیم
- آموزش را به چه کسانی می خواهیم بدهیم؟
- آیا قصد ما افزایش آگاهی آنها نسبت به یک موضوع است؟
- آیا باید نگرش و باور آنها را تصحیح کنیم؟
- آیا مهارت انجام یک رفتار بهداشتی را به آنها بیاموزیم؟
همچنین باید با توجه به این نکات :
- روش آموزش خود را انتخاب،
- و مطالبی را که باید به آنها منتقل کنیم مشخص،
- و وسایل کمک آموزشی لازم را پیش بینی و تهیه کنیم و اگر لازم است پمفلت، کتابچه ، تراکت و یا… را نیز تامین کنیم.
- در واقع باید مداخله آموزشی خود را تعیین نماییم.
نهایتا اهداف آموزشی در سمن سبز زندگی کنیم چنین است:
- دادن آگاهی به مردم: این هدف با آگاه سازی مردم و انتشار دانش علمی در باره پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت تحقق می‌یابد. اگاهی یافتن موانع پیش داوری و پندار نادرست را از بین می‌برد.
- ایجاد نگرش مثبت: هدف دوم آموزش سلامت از هدف اول مهم تر است چون تنها آگاه کردن مردم از سلامت و بهداشت کافی نیست. مردم باید علاقه مند شوند که عادات و روش زندگی خود را دگرگون سازند.
- رفتار سلامت: نهایت هدف آموزش سلامت تغییر رفتار و جایگزین کردن رفتا‌های سلامت زا در جامعه است.
- آموزش سلامت با بالا بردن سطح دانش و مهارت افراد به آنها کمک می‌کند تا در مورد سلامت خود و خانواده و جامعه ای که در آن زندگی می‌کنند قادر به تصمیم گیریشوند(ایجاد انگیزه در مردم جهت استفاده از خدمات بهداشتی، راهنمایی مردم برای درک احتیاجات بهداشتی).